Sinestezi, beyinde bir duyusal veya bilişsel yolaktaki uyaranın, uyarılmamış ikinci bir yolakta birtakım ilişkili deneyimlere yol açtığı algısal durumdur. Bu olgu doğuştan gelmekte ve genler tarafından nesilden nesile aktarılma eğilimi göstermektedir. Neonatal Sinestezi Hipotezi ise sinestezinin nörobilişsel ve genetik mekanizmasını açıklayan ilk hipotez olarak kabul edilmekte, temelde herkesin sinestet olarak dünyaya geldiği ardından hayat boyu gelişimsel süreçte bireylerin birbirinden farklılaştığını savunmaktadır. Öte yandan, sinestezi bilişsel psikoloji literatüründe algı çalışmalarına öğrenme mekanizmaları kullanılarak dahil edilmektedir. Davranışsal öğrenme bağlamında sinestezinin sonradan öğrenilip öğrenilemeyeceği konusu da son zamanlarda uluslarası literatürde oldukça sık yer verilmekte ve tartışılmaktadır. Bu bağlamda incelendiğinde, hakkında halen tartışmalı iddialar olsa da sinestezinin ancak kısa vadede öğrenilebilecek bir olgu olduğu görüşü desteklenmektedir. Bu kapsamda, derlemede özellikle sinestezinin genetik ve davranışsal bileşenlerinin gelişimi üzerinde durulmuştur. Makale boyunca temel olarak, sinestezide çeşitli gelişim evrelerini genetik, nörobilişsel ve davranışsal olarak üç bölüme ayırdık ve Neonatal Sinestezi Hipotezinin bu evreleri açıklamaya nasıl katkı sağladığını ortaya koymayı amaçladık. İlk iki bölümde Neonatal Hipotezi'nin diğer teorilerden nasıl ayrıldığını, son bölümde ise davranışsal öğrenme süreçleri ve sinestezi arasındaki ilişkiyi inceledik. Bilindiği kadarıyla ulusal alanda ilk olma özelliğini taşıyan bu makale ile birlikte Türkiyede bilişsel psikoloji ve nörobilim alanlarına yeni katkılar sağlayacağımızı düşünmekteyiz.
Key words: Sinestezi, davranışsal öğrenme, neonatal hipotez, nörobiyoloji, genetik
|
