Abstract

Bu çalışmanın amacı matematik öğretmen adaylarının matematikte bazı kavramlara ait jestlerini incelemektir. Veriler, 2011–2012 eğitim–öğretim yılı güz döneminde toplanmıştır. Çalışmayabir devlet üniversitesinin Eğitim Fakültesi, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Bölümü, Matematik Eğitimi Anabilim Dalında öğrenim görmekte olan 11 dördüncü sınıf öğretmen adayı katılmıştır. 11 hafta süren bu çalışma “Matematikte Temel Kavramlar” adlı seçmeli derste yürütülmüştür. Bu dersteGeometri ve Analiz derslerine ait temel kavramlarla ilgili ortaöğretim programına paralel şekilde çalışmalara yer verilmiştir. Temel kavramlarla ilgili ders sunumları yapılmış ve öğretmen adaylarına yöneltilen sorularla, öğretmen adaylarının bu kavramlarla ilgili görüşleri ve bu görüşleri belirtirken gerçekleştirmiş oldukları jestler incelenmiştir.
Bu araştırmada temel olarak yöntem, nitel araştırma yöntemidir. Verilerin toplanmasında, matematik öğretmenliği dördüncü sınıf öğrencilerine, Geometri ve Analiz derslerine ait temel kavramlarla ilgili sorular yöneltilmiştir. Öğretmen adayları, kavramlarla ilgili açıklamalarda bulunurken konuşma ve jestler bir bütünlük göstermiştir. Jest ve mimiklerin analizi için son derece iyi yapılmış bir analize ihtiyaç duyulduğundan, çalışmanın her safhası kameralarla kaydedilmiştir. Ayrıca, öğretmen adayları, sınıf ortamında gözlenmiş ve her öğretmen adayı ile görüşme yapılmıştır. Bu çalışmada, jestlerle eş zamanlı olarak kullanılan konuşma, yazı, şekil ve grafik gibi semiyotik araçların incelenebilmesine olanak sağlayan “semiyotik demet modeli”ne başvurulmuştur. Verilerin analizinde öğretmen adayları tarafından gerçekleştirilen jestlerin türünü belirlemede “betimsel analiz” ve jestlerin verilmek istenen mesajı iletmedediğer semiyotiklerle ve konuşma diliyle nasıl bütünleştiğinibelirlemek için Arzarello’nun (2009) geliştirdiği “semiyotik demet” modeline bağlı “eşzamanlı analiz” yöntemi kullanılmıştır (Arzerollo ve arkadaşları, 2009).
Öğretmen adayları, “nokta”, “doğru”, “düzlem”, “vektör”, “izdüşüm” ve “açı” kavramlarıyla ilgili soyut fikirlerini açığa çıkarmışlar ve sıklıkla jestlere başvurmuşlardır. Çalışmamızda; “jest ve konuşmanın” bütünlüğü, “jestlerin konuşmaya kattığı anlam” ve “jestlerin konuşmaya yön verişi” tespit edilen önemli noktalar olmuştur. Öğretmen adaylarının matematik derslerinde faydalandıkları jestler; ikonik, kinetografik, uyarlayıcı, etkileşim, gösteren, vurgu, metaforik ve ideografik jestler olarak sınıflandırılmıştır.

Key words: Geometrinin Temel Kavramları, Jest, Jestlerin Sınıflandırılması, Semiyotik, Semiyotik Demet